AI in het onderwijs: een slimme bondgenoot

Kunstmatige intelligentie kan het leren én lesgeven persoonlijker en efficiënter maken. Maar hoe slim AI ook wordt: de kracht van de docent blijft onmisbaar. ThiemeMeulenhoff ontwikkelt en onderzoekt samen met docenten AI-tools die ondersteuning bieden, zonder het hart van goed onderwijs – de docent – te vervangen.

AI blijvend in de klas

De tijd dat kunstmatige intelligentie (AI) werd gezien als een hype is voorbij. Dat merkt Helen Huydecoper, business manager AI bij ThiemeMeulenhoff, dagelijks. De afgelopen twee jaar verdiepte zij zich intensief in wat AI voor het onderwijs kan betekenen. Haar conclusie: AI is niet meer weg te denken. “Maar een robot vervangt nooit de menselijke blik, ervaring en creativiteit van een docent. Juist de combinatie van vakmanschap én slim gebruik van technologie maakt straks het verschil.” AI biedt docenten vooral kansen om meer tijd te winnen voor waar ze écht het verschil maken: het begeleiden, coachen en inspireren van leerlingen.

Voorzichtigheid is logisch

Toch maakt bijna de helft van de docenten nog nauwelijks gebruik van AI, blijkt uit onderzoek van ThiemeMeulenhoff onder 165 leraren in het voortgezet onderwijs. De belangrijkste drempels: gebrek aan kennis en ervaring, twijfels over betrouwbaarheid en onduidelijkheid over de directe meerwaarde. Dat begrijpt Huydecoper goed. Zeker omdat veel bekende tools zoals ChatGPT en Copilot informatie genereren zonder altijd hun bronnen te tonen. “Leerlingen hebben niets aan kant-en-klare antwoorden. Goed lesgeven draait om denken, begrijpen en toepassen. De docent moet altijd een leidende rol spelen bij het inzetten van AI.”

AI als klassenassistent

Hoe kan AI dan wél slim worden ingezet? Met Helen in de spits ontwikkelt ThiemeMeulenhoff samen met docenten en leerlingen AI-tools die aansluiten bij de onderwijspraktijk. Deze tools ondersteunen het leerproces stap voor stap, zonder het zelf denken over te slaan. “Denk aan een chatbot die fungeert als klassenassistent. Leerlingen stellen hun vragen eerst aan de chatbot. Die is getraind met de input uit het lesboek, daarom weet hij het grootste deel van de vragen te beantwoorden. De kritische vragen blijven over voor de leraar, die vervolgens gericht uitleg kan geven. AI kan ook oefenmateriaal en toetsen genereren, afgestemd op het gewenste taalniveau of vakgebied. Zo sprak ik een docent Frans die behoefte had aan extra luistermateriaal. Door een nieuwsartikel en een taalniveau-instructie aan de AI-tool te geven, kreeg hij binnen vijf minuten een kant-en-klare Franstalige podcast met meerkeuzevragen.” Op deze manier levert de inzet van AI ook tijdswinst op, wat de voornaamste reden is waarom docenten AI zouden willen inzetten, blijkt uit bovengenoemd onderzoek van ThiemeMeulenhoff.

AI maakt het makkelijker om onderwijs te personaliseren, zegt Huydecoper. Leerlingen kunnen oefenen op hun eigen tempo en niveau, en de lesstof wordt gekoppeld aan hun persoonlijke interesses. "Zo leert de ene leerling de passé composé via een tekst over voetbal, de ander via een podcast over zijn favoriete Netflix-serie." Deze vorm van maatwerk sluit aan bij wat we weten uit onderzoek: persoonlijk en gedifferentieerd onderwijs verhoogt het leerrendement aanzienlijk.

Kritische feedback, gebouwd voor leren

Bij het ontwikkelen van een AI-tool staat het leren voorop. Daarom is er veel tijd gestoken in de vorm van de antwoorden en de gerichte feedback daarin. Dit is goed te zien in Examenbuddy, een AI-tool die fungeert als bijlesleraar bij het leren van examenstof. Huydecoper: “De antwoorden die Examenbuddy geeft, zijn opgebouwd met exact de informatie die de leerling moet weten en begrijpen. Antwoorden worden vaak aangevuld met bullets, zodat de leerling in een oogopslag kan zien welke stappen of termen hij moet begrijpen. Tijdens het oefenen krijgt een leerling gericht feedback op zijn vraag: wat gaat goed en wat zou hij nog extra moeten weten voor een volledig goed antwoord. De tool geeft ook suggesties over de formulering, omdat dat tijdens het examen ook meetelt”.

Investeren in AI-geletterdheid

AI zal de komende jaren alleen maar meer worden benut, ook in het onderwijs. Toch blijven gebrek aan kennis en ervaring grote drempels, is terug te lezen in het onderzoek dat ThiemeMeulenhoff deed. Huydecoper's advies is helder: “Verdiep je in AI. Begin klein: maak eens oefenmateriaal of stel gerichte vragen. Je hoeft niet alles te weten; je moet vooral begrijpen wat AI kan en hoe jij de regie houdt. Dan wordt AI een waardevolle assistent die werkt voor jou – niet andersom.”