Online bijeenkomst over KD 2026 voor de zorg

Het nieuwe mbo-kwalificatiedossier (KD) voor Verpleegkunde en Verzorgende IG geldt vanaf volgend schooljaar. Tijdens een ThiemeMeulenhoff-webinar op 5 november 2025 vertelde Cisca van Toorn – zelf mbo-docent bij onderwijsorganisatie Curio en nauw betrokken bij de ontwikkeling van het KD – wat er verandert en hoe opleidingen zich kunnen voorbereiden. Ze vat haar verhaal in vijf punten samen.

1. WAAROM EEN NIEUW KD? “De vraag om een aangepast kwalificatiedossier komt uit het werkveld”, zegt Cisca. “Zorgorganisaties zagen actuele en toekomstige ontwikkelingen die nieuwe eisen stelden aan mbo-zorgprofessionals.” Demografische veranderingen bijvoorbeeld: in meerdere regio’s neemt het aantal jongeren af, terwijl de groep ouderen groeit. Daar zijn dus steeds minder zorgverleners voor meer zorgvragers. Tegelijkertijd worden zorgvragen complexer. Cisca: “Die situatie heeft een duurzame oplossing nodig.” ‘Duurzaam’ betekent volgens haar meer dan milieu- en klimaatvriendelijk werken. Het betekent ook dat zorgverleners hun beroep kunnen volhouden, bijvoorbeeld doordat ze samen met hun werkgever aandacht hebben voor fysieke belasting, mentale gezondheid en een veilige werkomgeving. Duurzaamheid gaat bovendien om zorgverlening die zo efficiënt mogelijk is – dankzij focus op preventie, slimme inzet van technologie en samenwerking met informele zorgverleners.

2. WIE VERNIEUWT HET KD? Het signaal uit het werkveld belandde bij de MBO Raad en de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). De SBB voert de regie over de ontwikkeling van KD’s. De MBO Raad bewaakt de aansluiting van KD’s op de onderwijspraktijk en ondersteunt scholen bij de invoering. “De twee organisaties werkten het signaal uit tot het nieuwe KD – samen met docenten”, zegt Cisca, zelf al 21 jaar docent en sinds oktober 2024 één van die meewerkende ‘inhoudsdeskundigen’. “Ik heb onder andere meegedacht over de plek van Certificeerbare Eenheden (CE’s) in het nieuwe KD.” Ze legt uit dat CE’s het mbo flexibeler maken: studenten kunnen die onderdelen van een opleiding los volgen, en werkenden of zij-instromers kunnen een certificaat behalen zonder het hele programma te doorlopen. “Inhoudelijk zijn CE’s clusters van logisch met elkaar samenhangende werkprocessen. Door die samenhang ervaren studenten per certificeerbare eenheid een herkenbare leercontext.”

-------------------------------------------------- Uit Cisca’s praktijk: modules Voor Cisca geven de certificeerbare eenheden in het KD richting aan het nieuwe mbo. “Ik zie ze als modules die helpen het onderwijs logisch op te bouwen. Ons team op Curio start straks met de CE ‘Individuele zorgverlening’ en bouwt daarna uit naar de CE’s ‘Coördinatie’ en ‘Complexere zorg’.” Studenten kunnen de volgorde aanhouden die Curio voorstelt, maar ook hun eigen route kiezen. Voor zij-instromers biedt het systeem bovendien flexibiliteit: zij kunnen beslissen om alleen de CE’s te volgen die voor hen relevant zijn. --------------------------------------------------

3. WAT ZIJN DÉ ACCENTEN IN KD 2026? Het nieuwe KD is in oktober vastgesteld en inmiddels openbaar. Cisca licht vijf belangrijke inhoudelijke accenten uit. “Om te beginnen de samenwerking met informele zorgverleners. Die wordt steeds belangrijker en is daarom voor het eerst een apart werkproces in het KD.” Dat geldt ook voor innovatie en kwaliteitsverbetering. “Professionals moeten kunnen omgaan met technologische hulpmiddelen. En ze moeten leren meedenken over praktische verbeteringen – van techniek tot samenwerking en communicatie.” Daarnaast is er in het nieuwe KD veel aandacht voor zelfreflectie: hoe doe je je werk, wat kan beter en hoe ontwikkel je dat bij jezelf? “Nieuw is ook de focus op een sociaal en fysiek veilige werkomgeving”, zegt Cisca. Dat betekent dat professionals horen te weten hoe ze kunnen omgaan met zaken als werkdruk, agressie of grensoverschrijdend gedrag. “Verpleegkundigen moeten bovendien een coachende en coördinerende rol kunnen vervullen. Dat is een ander belangrijk accent in het nieuwe kwalificatiedossier.”

4. HOE BEREID JE JE VOOR? “Om je curriculum voor 2026/2027 vorm te geven, moet je het nieuwe KD goed doornemen”, zegt Cisca. “Van opbouw tot uitgangspunten, met oog voor de verschillen en overeenkomsten tussen Verpleegkunde- en Verzorgende-IG-werkprocessen. Als team kun je die analyse eventueel maken met hulp van een externe specialist. En ook voordat je in de details duikt, kun je al veel doen. Reflecteer op je aanpak! Wat wil je behouden? Wat wil je veranderen? Is je opleiding voldoende afgestemd op je studenten? En op het werkveld?” Cisca heeft nog meer tips. “Zoek verbinding met zorgopleidingen op andere scholen. Leer van elkaar: dat scheelt tijd en geeft inspiratie.” Ook raadt ze aan om te verkennen hoe lerend kwalificeren en formatieve toetsing in het onderwijsontwerp zijn in te bedden. Die passen volgens haar bij de manier van leren die het KD beoogt: studenten krijgen vaker feedback op hun ontwikkeling en worden nauwer betrokken bij hun eigen leerproces. Tot slot benadrukt ze het belang van een vroege start. “Curriculumontwikkeling kost nu eenmaal tijd.”

-------------------------------------------------- Uit Cisca’s praktijk: globaal ontwerp Bij Curio is Cisca’s team al volop aan het reflecteren op de eigen werkwijze. “We hebben inmiddels een eerste ontwerp gemaakt voor ons curriculum. Deze globale opzet bespreken we de komende maanden onderling en met relevante partijen – straks ook met het nieuwe KD in de hand. Zo wordt het ontwerp steeds scherper en gedetailleerder, zodat het in september fijnmazig genoeg is!” --------------------------------------------------

5. EIST HET NIEUWE KD ‘GEZAMENLIJK OPLEIDEN’? “Nee”, zegt Cisca, “het nieuwe KD verplicht niemand om van Verpleegkunde en Verzorgende IG één opleiding te maken. Maar het biedt wel kansen om samenhang tussen die opleidingen aan te brengen. Bijvoorbeeld door middel van een ‘breed basisjaar’ voor zowel studenten Verpleegkunde als studenten Verzorgende IG.” Dat is slechts één mogelijkheid, benadrukt ze. “Zoek de mate én vorm van gezamenlijkheid die aansluiten op jouw context. Het KD 2026 biedt daar alle ruimte voor.”

-------------------------------------------------- Uit Cisca’s praktijk: breed basisjaar Sinds schooljaar 2024/2025 starten studenten van de Curio-opleidingen Verzorgende IG (niveau 3) en Verpleegkunde (niveau 4) samen in één breed basisjaar. Daarin ontdekken ze gaandeweg welk pad het beste bij hen past. “Studenten krijgen inzicht in de eisen van het werkveld én in hun leerpotentieel”, zegt Cisca. In dat proces krijgen studenten feedback op hun ontwikkeling en worden ze nauw betrokken bij hun beoordeling. “Zo kunnen ze gerichter keuzes maken.” --------------------------------------------------