Wat is bewezen effectief lesmateriaal?

Als docent vertrouw je er natuurlijk op dat een leermiddel of lesmethode het leren zo goed mogelijk ondersteunt. Onderwijsmethodes moeten tegenwoordig ‘bewezen effectief’ zijn. Dat staat ook vermeld in het hoofdlijnenakkoord van het huidige kabinet. Wat betekent dit eigenlijk en wat heb je eraan als docent?

Bewezen effectief betekent voor ThiemeMeulenhoff meerdere dingen. Allereerst dat leermiddelen evidence-informed worden ontwikkeld, dus met bewezen kennis uit de wetenschap, de praktijk en de context van de eigen school. Ook betekent het dat ze blijvend worden getest in de onderwijspraktijk en effectieve leerstrategieën bevatten. Sandra Remmelts, hoofd Learning Design bij ThiemeMeulenhoff, legt uit dat het ontwikkelen van effectieve leermiddelen een complex samenspel is van allerlei factoren. “De wetenschap kan aantonen hoe je iets het beste aanleert, maar in de praktijk is dat soms niet haalbaar in een klas met 30 leerlingen. We ontwerpen onze leermiddelen daarom volgens de laatste inzichten en blijven zoeken naar een balans die in de praktijk werkt.”

De docent bepaalt

Is effectief leren dan vooral een kwestie van de methode goed volgen? Nee, juist niet! Het is de docent die het onderwijs vormt. Leermiddelen zijn – zoals de term al aangeeft – een middel om mee te werken. Vaak zijn er ook meerdere leerstrategieën mogelijk om leerlingen of studenten aan te zetten tot leren. Het is dan wel belangrijk dat je als docent weet welke leerstrategie voor welke leerling of student het meest effectief is.

Daarom maken wij onder andere inzichtelijk hoe bepaalde leerstrategieën worden verwerkt in de aanpasbare leermaterialen. Ook worden er speciale trainingen aan docenten gegeven om dit nader uit te leggen. Remmelts: “Een docent bepaalt zo zelf hoe een methode het best kan worden ingezet. Volg je die van begin tot einde of gebruik je alleen bepaalde gedeeltes? Als docent bedenk je wat een leerling of student nodig heeft in jouw les. Dat kan bijvoorbeeld een directe instructie zijn of zelfstandig werken in groepjes.”

Onmisbaar: een veilig pedagogisch klimaat

Het uiteindelijke doel van effectief leren is leerlingen of studenten op de meest optimale manier laten leren. De aandacht voor effectief leren is mede toegenomen omdat de basisvaardigheden onder druk staan en de werkdruk voor docenten groot is. Leermiddelen moeten bijdragen aan het effectief leren en dus in dienst staan van de leerlingen, studenten en docenten. Remmelts legt uit dat het goed ondersteunen van het onderwijs verder gaat dan alleen kijken naar die effectiviteit. “Het gaat ook over: hoe motiveer je leerlingen? Hoe zorg je ervoor dat ze bij de les blijven? En heel belangrijk: hoe geef je ze een succeservaring? Een ander belangrijk aspect om tot leren te komen is een veilig pedagogisch klimaat in de school creëren en bewaken. Als maker van leermiddelen proberen we daaraan bij te dragen met een positieve leerervaring. Door bijvoorbeeld niet te werken met een score als manier van feedback geven, maar met een meer inhoudelijke terugkoppeling.”

Grondige analyse van alle materialen

We streven ernaar dat leermiddelen aansluiten op de wensen en behoeften vanuit de onderwijspraktijk. Daarom zetten we in op een grondige analyse van alle lesmaterialen. In samenwerking met de Open Universiteit is een kwaliteitsinstrument ontwikkeld. Daarmee controleren onafhankelijke onderwijskundigen of de leermiddelen voldoen aan alle kwalitatieve eisen. Daarnaast wordt er vanuit de leerstoel Effectief leren – van bijzonder hoogleraar Gino Camp van de Open Universiteit – gekeken naar het gebruik van effectieve didactiek. Remmelts: “Als uitgever is ThiemeMeulenhoff ervoor verantwoordelijk dat alle leermiddelen effectief bewezen didactische ontwikkelprincipes bevatten. Met behulp van dit kwaliteitsinstrument en -kader borgen wij dit.”

Didactische aanpassing

Onlangs werd bijvoorbeeld Vivo, de nieuwste biologiemethode voor het vmbo en onderbouw havo en vwo, grondig geanalyseerd volgens dit kwaliteitsinstrument. Toen bleek dat bouwsteen 1 – activeer relevante voorkennis – voldoende werd gecheckt. Er was differentiatie mogelijk als de leerling voldoende voorkennis had. Dit was niet het geval als de leerling te weinig voorkennis had. Dan was niet duidelijk hoe het leermiddel kon bijdragen aan het leerproces. Daarom wordt er nu bij elk nieuw hoofdstuk of paragraaf een kort kennisoverzicht geboden in de vorm van ‘het grote plaatje’. Dit zorgt er ook voor dat leerlingen verbanden kunnen leggen met andere hoofdstukken. Op deze manier kunnen zij de leerstof makkelijker onthouden.

Verder verdiepen op dit onderwerp? Kom naar het Nationaal Leermiddelencongres!

De mensen van ThiemeMeulenhoff zijn er voor de mensen in het onderwijs. Samen denken we na over onderwijsontwikkelingen en werken we aan het onderwijs voor toekomstige generaties. Met ervaring, expertise én doeltreffende leermiddelen voor het versterken van onderwijsprofessionals. Samen leren vernieuwen.