Rekenen bestaat volgens Kees uit twee belangrijke aspecten: de bewerking van getallen (optellen, aftrekken, vermenigvuldigen, etc.) en het interpreteren ervan. Het eerste moeten leerlingen uiteraard leren, maar het tweede is - in de huidige tijd - veel belangrijker. Kees: “Het doel van ons onderwijs is kinderen voorbereiden op de wereld waar ze later in terechtkomen. In de jaren vijftig deden we dat door hen te leren hoe ze met pen en papier sommen moesten uitrekenen en breuken konden oplossen. Want dat is wat destijds van werknemers werd verwacht. Vandaag de dag gebruiken we daar computers voor. Mensen zijn er nu om problemen op te lossen. Dat kan alleen als je situaties kunt analyseren en begrijpt welk soort rekenen je wanneer nodig hebt. Dát moeten we onze kinderen dus bijbrengen.” 

Rekenen is overal 

Het rekenen waar Kees het over heeft, komt vaker voor dan de meeste mensen denken. “Als ik tijdens een lezing aan mijn publiek vraag hoeveel rekensituaties ze die dag al zijn tegengekomen, komen ze vaak niet verder dan een of twee. Maar dat aantal ligt veel hoger, want rekenen doe je voortdurend. Als je koffie zet, kijk je hoeveel water en hoeveel schepjes koffie er in het apparaat moeten en in de auto bedenk je of je moet tanken. Dat zijn allemaal rekenkundige situaties. Als je daar in een lesmethode middels contextgebonden rekenopdrachten gebruik van maakt en dus de link legt tussen rekenen en de wereld om ons heen, krijgt het leren opeens betekenis en hebben leerlingen ook buiten het klaslokaal iets aan de opgedane kennis.” 

Aardbeien verkopen

Dat rekenopdrachten inderdaad meer toegevoegde waarde krijgen én beter worden begrepen door het toevoegen van een bruikbare context, ervoer Sape Westra, vmbo-docent en auteur van MIXED. Sape: “Tijdens een les Economie vroeg ik aan de veertienjarige Jennie hoeveel 6 x 2,5 is. Ze antwoordde dat ze dat niet wist. Gelukkig wist ik dat ze elke zaterdag op de markt bij een groente- en fruitkraam werkt. Daarom maakte ik ervan: ‘Ik koop bij jou zes bakjes aardbeien. Eén bakje kost € 2,50. Hoeveel moet ik aan jou betalen?’ ‘€ 15,00,’ antwoordde ze direct.”

“Leerlingen die werken met contextgebonden rekenopdrachten hebben ook buiten het klaslokaal iets aan de opgedane kennis”

Loopbaanoriëntatie 

Om binnen MIXED de inhoud van de contextgebonden rekenopdrachten voor studenten zo betekenisvol mogelijk te maken, passen alle gekozen situaties bij het werkveld waarvoor wordt opgeleid. Wat Kees betreft is die combinatie ideaal. “Er is geen beroep waar rekenen niet in voorkomt. In de horeca willen gasten afrekenen, in de zorg check je of iemand niet te veel medicijnen krijgt, in de houtbewerking meet je de maten van het meubelstuk dat je maakt. De bruikbare context ligt voor het oprapen! Bijkomend voordeel van deze aanpak is dat het uitvoeren van de rekenopdrachten bijna een vorm van loopbaanoriëntatie wordt.” Bij MIXED leggen we die link met de beroepspraktijk bewust, waardoor loopbaanoriëntatie en –begeleiding standaard is verweven in het lesmateriaal. 

Hogere orde vaardigheden

Contextgebonden rekenopdrachten leveren dus enorm veel op. Helaas is de implementatie ervan in het onderwijs nog lastig. Dat komt volgens Kees omdat het bewerken van getallen lagere orde vaardigheden zijn. “Die zijn makkelijk aan te leren en te toetsen. Problemen oplossen en opgedane kennis toepassen - wat bij een contextgebonden rekenopdracht wordt gevraagd - zijn hogere orde vaardigheden en daardoor moeilijker te onderwijzen en te controleren.” Gelukkig is dat met de lesmaterialen van MIXED wél mogelijk. Kees: “We zijn het aan onze jeugd verplicht om ze op deze manier te leren rekenen. Het is toch heel armoedig als leerlingen anno 2019 alleen maar rijen sommen moeten oplossen?” 

Leren in de supermarkt 

Het werken met contextgebonden rekenopdrachten betekent overigens niet dat kinderen geen theorie of kale sommen meer hoeven te kennen. Sterker nog, om de oefeningen te kunnen uitvoeren, zijn naast inzicht in de opdracht ook specifieke rekenvaardigheden en begripskennis noodzakelijk. Ook hierbij kan wat Kees betreft het beste de link met de praktijk worden gelegd. Kees: “Tafels kun je honderd keer achter elkaar opzeggen en dan ken je ze waarschijnlijk wel uit je hoofd. Maar je kunt ook in de supermarkt het aantal flesjes in een verpakking uitrekenen of bepalen hoeveel eieren er in een doos zitten. Het geleerde wordt dan beter en duurzamer verankerd.” 

Rekenangst

Sape ondervond dit aan den lijve tijdens een les Commerciële economie. “Voor een deel van mijn leerlingen is begrijpend lezen lastig. Daarom lichtte ik de begrippen omzet en afzet toe. Voor leerling Jorden werd het verschil glashelder zodra hij de link legde met zijn werk in een fietsenwinkel. ‘Als je tien fietsen verkoopt dan is de afzet tien. Als de fietsen € 1200,- per stuk kosten is de omzet 10 x 1200 = € 12.000.’” Het mooie daaraan is in Kees’ ogen niet alleen de toegenomen begripskennis, maar ook het groeiende zelfvertrouwen. Kees: “Zeker op het vmbo hebben veel jongens en meiden last van rekenangst omdat ze dénken dat ze het niet kunnen. Dat gevoel versterk je door hen te vragen een rij nietszeggende sommen op te lossen en de antwoorden simpelweg als goed of fout te bestempelen. Het is zoveel waardevoller om opdrachten te geven die aansluiten bij hun belevingswereld. Dan snappen ze opeens wél wat ze moeten doen en groeien ze zichtbaar.” 

Terug naar de wereldtop

Is contextgebonden rekenen iets nieuws wat dringend in het huidige onderwijs moet worden geïmplementeerd? Kees: “Nieuw is het zeker niet. Tot de eeuwwisseling waren we als Nederland wereldwijd koploper op dit gebied. De laatste jaren zakken we richting de subtop, omdat de ontwikkeling van ons rekenonderwijs redelijk stil ligt.” Hij is blij dat die tendens onder andere door lesprogramma’s als MIXED keert. “Volgens mij moet iedereen die werkzaam is in het onderwijs zichzelf deze vraag stellen: Richt je je op het doorgeven van het verleden of op het voorbereiden op de toekomst? Als je antwoord dat laatste is, dan weet je wat je te doen staat.” 

Meer over MIXED?

Ga naar de website van MIXED om het lesmateriaal te bekijken, meer te lezen over de methode en een beoordelingspakket aan te vragen.