30 jaar Traject Zorg

Hoe blijft een lesmethode toonaangevend? Marcel Linssen weet het als geen ander. De oud-docent en -verpleegkundige schrijft al dertig jaar mee aan Traject Zorg, de mbo-methode van ThiemeMeulenhoff voor Verpleegkunde en Verzorging (V&V). “Ik heb van dichtbij gezien hoe het werkveld en onderwijs veranderen. En hoe Traject Zorg al vanaf het begin meebeweegt.”

“Ik heb een warm hart voor de zorg. En werk al jarenlang met veel plezier in de sector – in allerlei rollen.” Zo is Marcel tegenwoordig unithoofd Academie-backoffice in het Jeroen Bosch Ziekenhuis en manager bedrijfsvoering bij een groot netwerk van zorg- en opleidingsorganisaties. Maar dertig jaar geleden was hij nog verpleegkundige en gaf hij één dag per week les op een ROC.

“Op een dag kreeg een collega-docent op dat ROC een telefoontje van ThiemeMeulenhoff. Of hij wilde meeschrijven aan een nieuwe methode voor studenten Verpleegkunde. Hij bedankte voor de eer, maar schoof mij naar voren.”

Van interne geneeskunde tot financiering

Marcel greep de kans met beide handen aan. “Ik had geen schrijfervaring, maar het leek me erg leuk: ik houd van verpleegkunde, van onderwijs, van taal. Dat laatste heb ik misschien wel van mijn vader, die dichter was.” Marcels medewerking aan de eerste editie van Traject Zorg beviel zowel hem als ThiemeMeulenhoff. “Sindsdien ben ik co-auteur.”

Eerst schreef hij over vakinhoudelijke onderwerpen, zoals interne geneeskunde, basiszorg en oncologie. Later alleen nog over vakoverstijgende thema’s, zoals wetgeving, financiering en kwaliteit van zorg. “Je moet met je voeten in de klei staan om over de pure vakinhoud te kunnen schrijven. Toen ik geen verpleegkundige meer was, maar wel in de medische wereld en het onderwijs bleef werken, vond ik vakoverstijgende thema’s passender.”

Ingewikkelde thema’s toegankelijk maken

Bij elke herdruk en herziening van de methode krijgt Marcel het verzoek mee te schrijven. “Soms gaat het om kleine veranderingen in de kopij. Soms ook om forse wijzigingen. In dat laatste geval kan ik vele maanden drie avonden per week achter de computer zitten. Dat is soms best een uitdaging naast een volle werkweek. Maar het geeft me nog steeds veel voldoening.”

Marcel zegt tot nog toe altijd ‘ja’ op de vraag of hij wil meewerken. “En de kans is groot dat ik dat blijf doen zolang AI de boel niet beter kan opschrijven, iets wat het nu nog niet kan. Ik vind het erg leuk om ingewikkelde onderwerpen begrijpelijk te maken. Zeker als ze relevant zijn voor – vaak jonge – student-verpleegkundigen.”

Gericht op competenties, naast taken

“Wat relevant geacht wordt voor studenten, verandert door de jaren heen. De eerste edities van Traject Zorg waren heel taakgericht: welke taken voer je uit en hoe? Dat paste bij het onderwijs van toen. Tegenwoordig gaat het óók om andere competenties, zoals reflectie, ethisch besef, communicatie en samenwerking. Deze verschuiving weerspiegelt hoe het vak zich heeft ontwikkeld – en blijft ontwikkelen.”

Die ontwikkeling ziet Marcel elke dag in de praktijk. “Dertig jaar geleden had een patiënt veel minder zorgverleners: één arts, enkele verpleegkundigen en misschien nog wat paramedici – dat was het vaak wel. Tegenwoordig heeft een patiënt al snel tientallen zorgprofessionals om zich heen, en allemaal hebben ze een specifieke taak in het complexe zorgproces. Dat maakt communicatie en samenwerking belangrijker dan ooit.”

Noodzakelijk: mondige verpleegkundigen

Marcel: “Vroeger bepaalde de arts wat er met de patiënt moest gebeuren. Verpleegkundigen gaven amper hun mening, tenzij die arts daarom vroeg. Tegenwoordig leren opleidingen – en Traject Zorg – studenten dat zij gelijkwaardige schakels zijn in een complexere keten van zorgverlening.”

Hedendaagse zorg vraagt om mondige verpleegkundigen die op een professionele manier hun perspectief delen. Dat oefenen studenten in hun opleiding en daarna tijdens traineeships. “Met succes”, zegt Marcel. “In ons ziekenhuis is er in elk geval goede communicatie tussen artsen, verpleegkundigen en andere disciplines. Ze proberen te werken vanuit een gezamenlijke visie, kennen elkaars taken steeds beter, waarderen elkaars expertise en kunnen zo snel bruggen slaan.”

Leiderschap in technologische innovatie

Het valt Marcel wel op dat verpleegkundigen hun expertise nog vooral delen rond de zorg voor individuele patiënten. “Op het gebied van technologische innovatie mogen verpleegkundigen nog veel vaker met ideeën komen. Want er komen niet genoeg zorgprofessionals bij om het personeelstekort op te lossen. De oplossing zit in het ontwikkelen en slim inzetten van technologie.”

Marcel hoopt dat verpleegkundigen daarin het voortouw nemen. “Zij moeten leiderschap tonen. Omdat juist zij in de praktijk zien wat werkt en wat niet. En omdat zij de grootste beroepsgroep zijn. Hun stem weegt zwaar bij het ontwikkelen van nieuwe toepassingen.”

Wat hem betreft stimuleren opleidingen en Traject Zorg dat leiderschap in de toekomst nóg meer. “Laten we het echt verankeren in onderwijs, zoals we ook hebben gedaan met Positieve Gezondheid. Dit is het idee dat de zorg vooral moet kijken naar wat patiënten nog wél kunnen, rekening houdt met wat zij zelf belangrijk vinden en hen meer de regie geeft. Positieve Gezondheid wordt breed omarmd. Dat past bij het feit dat patiënten mondiger zijn, beter geïnformeerd en de regie willen houden.”

Meebewegen met het werkveld

Waarom is Traject Zorg na dertig jaar nog altijd marktleider? Marcel ziet een combinatie van redenen. “Omdat de methode één-op-één aansluit op de kwalificatiedossiers. En omdat het materiaal steeds de koppeling maakt met de praktijk. Studenten herkennen hun stage in de casussen en opdrachten.”

Scholen waarderen daarnaast de flexibiliteit. “Er is theorie voor lezers, maar er zijn ook opdrachten en praktijkcases voor doeners. Je kunt het materiaal dus op verschillende manieren gebruiken. Daarnaast ziet het er gewoon goed uit: gelikt vormgegeven, met duidelijke afbeeldingen.”

Het belangrijkste is volgens Marcel echter dat ThiemeMeulenhoff voortdurend voeling houdt met de markt. “Ze vragen zich steeds af: sluit dit nog aan bij de behoefte? Waar nodig doen ze aanpassingen. Traject Zorg beweegt dus steeds mee met de wensen en ontwikkelingen in het werkveld. Zo blijft de methode onmisbaar voor elke mbo-opleiding tot verpleegkundige – en dé basis voor iedere mbo-student die het vak in wil.”